Crowdfunding to sposób na finansowanie startupów, projektów biznesowych, a także innowacyjnych projektów kulturalnych od społeczności, która jest nimi zainteresowana. Jest to ciekawa alternatywa pozyskiwania środków na działalność, w której nie musimy szukać jednego dużego inwestora bądź pożyczać pieniędzy z banku.
Spis treści:
- Jak działa crowdfunding – co to jest?
- Rodzaje crowdfundingu
- Jak przeprowadzić kampanię crowdfundingową?
- Jak osiągnąć sukces w kampanii crowdfundingowej? Składowe udanej kampanii
- Błędne założenia o crowdfundingu prowadzące do porażki
- Jak dotrzeć do inwestorów prowadząc zbiórkę crowdfundingową?
- Zalety crowdfundingu
- Wady crowdfundingu
- Crowdfunding a fundusze venture capital – różnice
- Perspektywa platform crowdfundingowych – na czym im zależy?
- Polskie platformy crowdfundingowe
Jak działa crowdfunding – co to jest?
Crowdfunding polega na pozyskaniu pieniędzy i finansowaniu różnego rodzaju przedsięwzięć z pomocą społeczności, która organizuje się wokół tych projektów. Stąd też polska nazwa crowdfundingu, czyli finansowanie społecznościowe. Crowdfunding wywodzi się od angielskich słów crowd – tłum, oraz funding – finansowanie.
Crowdfunding jest więc sposobem na zbieranie pieniędzy od dużej rzeszy małych inwestorów. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z darczyńcami, którzy traktują finansowanie projektów jako altruistyczną darowiznę, nie dostając nic w zamian. Jeżeli jednak mówimy o startupach, najczęściej mamy do czynienia z crowdfundingiem, który kończy się pozyskaniem nagrody w postaci udziałów w inwestowanej firmie – jest to tzw. crowdfunding udziałowy.
W większości kampanii crowdfundingowych określona jest kwota docelowa, czyli ilość pieniędzy jaką organizator kampanii chce otrzymać. Oprócz tego widzimy:
- Ile pieniędzy zostało zebranych do tej pory, najczęściej w formie wizualnej pod postacią paska postępu i ukazanego procentu zebranej kwoty w stosunku do całej kwoty kampanii
- Liczbę osób, która wsparła daną kampanię finansowania społecznościowego
- Pozostały czas do końca kampanii
Pod kątem warunków powodzenia, kampanie dzielą się na dwa typy:
- Bierzesz ile zbierzesz – bez znaczenia dla faktu zebrania całości kwoty, inwestorzy oraz prowadzący kampanie będą respektować swoje zobowiązania, czyli np. wpłatę pieniędzy i pozyskanie akcji w spółce.
- Wszystko albo nic – jeśli nie zostanie osiągnięty cel założony przy kampanii, staje się ona nieważna, pieniądze są zwracane inwestorom/darczyńcom.
Forma spółki
Jeżeli Twój startup chciałby pozyskać finansowanie za pomocą crowdfundingu udziałowego, musi spełnić dwa podstawowe warunki: być zarejestrowaną spółką oraz mieć dobry case biznesowy.
Aby rozpocząć kampanię crowdfundingową, startup musi być zarejestrowany jako spółka. Co więcej, większość platform wymaga, aby była to spółka akcyjna, co wiąże się z szeregiem dodatkowych zobowiązań i nie jest najpopularniejszą opcją wśród polskich startupowców. Dominującą formą działalności na naszym rynku jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jeżeli wcześniej założyłeś jednak spółkę z o.o., możesz ją przekształcić w spółkę akcyjną lub założyć nową spółkę-córkę w postaci spółki akcyjnej.
Przekształcanie istniejącej spółki z o.o. w spółkę akcyjną jest kosztowne i skomplikowane. Praktycznie żaden przedsiębiorca nie decyduje się na taki ruch. Dużo szybszym i łatwiejszym rozwiązaniem jest założenie nowej spółki akcyjnej, której właścicielem będzie w 100% spółka z o.o. Wtedy inwestorzy w kampanii crowdfundingowej będą nabywali prawa do akcji w spółce akcyjnej, a założona wcześniej spółka z o.o. będzie jednym z akcjonariuszy.
Sukces kampanii i case biznesowy
Drugim ważnym aspektem jest posiadanie dobrego case’a biznesowego. Platformom zależy na tym, aby kampanie kończyły się sukcesem, ponieważ działa to pozytywnie na ich wizerunek. Dobrze przeprowadzone kampanie, w których spółki są finansowane w 100%, to najlepszy możliwy marketing. Przyciąga on zarówno startupy, które mogą być potencjalnie zainteresowane współpracą z platformą, jak również darczyńców, którzy śmielej inwestują widząc, że nie są odosobnieni w wierze w dany startup.
Tego typu mechanizm zachowania ludzkiego nazywa się to metodą społecznego dowodu słuszności – jeśli inni ludzie coś robią, to to musi być logiczne i bezpieczne. Dodatkowo model biznesowy platform wygląda w ten sposób, że zarabiają one procent od zebranej kwoty. Nic więc dziwnego, że im również zależy, by startupy zgromadziły możliwie jak największą kwotę finansowania.
Rodzaje crowdfundingu
Istnieją cztery rodzaje platform crowdfundingowych: oparte na nagrodach, darowiznach, kapitale oraz pożyczkach. Ich klasyfikacja zależy od tego co darczyńcy dostają w zamian za zainwestowane pieniądze.
Finansowanie społecznościowe oparte na nagrodach
W zamian za zainwestowane pieniądze, darczyńcy otrzymują jakąś nagrodę. Może to być książka z osobistą dedykacją w ramach kampanii crowdfundingowej, gadżet lub produkt firmy, którą wspieramy finansowo. Najbardziej znanymi platformami finansowania społecznościowego opartymi na nagrodach są Kickstarter i Indiegogo.
Finansowanie społecznościowe oparte na darowiznach
Osoby, które wspierają tego typu kampanie, są bardziej darczyńcami niż inwestorami. Robią to dla sprawy – po to, aby zebrać pieniądze dla chorej osoby lub w celu ratowania zwierząt. Bardzo często jest to finansowanie społecznościowe dla organizacji non-profit. Coraz częściej pieniądze są również zbierane na przeprowadzenie jakiegoś konkretnego projektu kulturalnego bądź rozrywkowego, np. wydanie książki, stworzenie gry planszowej lub otwarcie radia. W Polsce można wymienić pomagam.pl czy patronite.pl
Finansowanie społecznościowe oparte na kapitale
Ten rodzaj finansowania społecznościowego umożliwia przedsiębiorstwom pozyskiwanie środków na działanie w zamian za akcję lub udziały. Wspierający otrzymują wtedy akcje firmy, w którą inwestują. W przeszłości, gdy spółka chciała pozyskać kapitał od nieznanej sobie rzeszy ludzi, musiała przedstawić prospekt emisyjny i wejść na giełdę. Oprócz kosztów, takie rozwiązanie przerastało również organizacyjnie wiele firm. Tak naprawdę mogły to zrobić tylko firmy o ugruntowanej pozycji, stałych przychodach i renomie. W ostatnich latach wiele krajów przyjęło jednak specjalne rozwiązania prawne, które umożliwiają firmom dokonywanie tego, co wcześniej było możliwe tylko na giełdzie – sprzedawania udziałów szerszej publice – za pośrednictwem platform finansowania społecznościowego.
Finansowanie społecznościowe oparte na pożyczkach
Ten rodzaj finansowania społecznościowego różni się od wszystkich wymienionych powyżej. W zamian za odsetki, ludzie mogą otrzymać pożyczki od indywidualnych osób zamiast od banków. W Polsce działa na przykład platforma crowdy.pl, a zagranicą funkcjonuje z powodzeniem Lendingclub.com
Jak przeprowadzić kampanię crowdfundingową?
1. Decyzja o typie inwestycji
Najpierw startup musi zdecydować, czy rzeczywiście crowdfunding jest odpowiednią formą pozyskania kapitału. Do wyboru są również inwestycja venture capital, aniołowie biznesu, środki z NCBR, pożyczka lub udział w akceleratorach.
2. Wybór platformy
Gdy już jesteś zdecydowany na crowdfunding, to do Ciebie należy decyzja o tym, którą platformę wybierzesz. Kilka aspektów, które powinieneś wziąć pod uwagę to:
- doświadczenie platformy i ilość przeprowadzonych zbiórek z sukcesem
- wysokość opłaty wstępnej, a także procent pobierany od zebranej kwoty
- w jakich branżach specjalizuje się dana platforma i jakie są główne zainteresowania społeczności skupionej wokół niej
- oferta marketingowo-konsultingowa platformy, czyli co platforma oferuje jako pomoc w rozpropagowaniu i reklamie Twojej kampanii
3. Decyzja o wycenie i wielkości zbiórki
Zapewne od samego początku będziesz mieć przemyślenia odnośnie kwoty i zbiórki i wyceny, ale będzie to również temat rozmów z platformą crowdfundingową. Z jednej strony zapewne będziesz chcieć zebrać możliwie jak najwięcej pieniędzy, ale wyznaczenie nierealistycznych celów może mieć odwrotny sukces i skończyć się kompletną klapą. Wynika to z tego, że pasek postępu (wyrażony w procentach) będzie wyglądać gorzej przy wyższym celu i będzie zniechęcał inwestorów.
4. Założenie nowej spółki akcyjnej
Jeżeli Twój startup działa jako spółka z o.o., będziesz musiał użyć do zbiórki spółki akcyjnej, gdyż większość platform crowdfundingowych tego wymaga. Możesz przekształcić obecną spółkę z o.o. w spółkę akcyjną (bardzo rzadko stosowane) albo założyć nową spółkę akcyjną, której właścicielem będzie spółka z o.o.
5. Przygotowanie odpowiednich dokumentów
Tutaj będziesz potrzebować fachowej obsługi prawnej lub pomocy ze strony platformy przy przygotowaniu wszystkich niezbędnych prawem dokumentów ofertowych.
6. Materiały reklamowe i marketingowe
Nie mogę nie podkreślić ważności tych materiałów. Są one równie ważne jak pitch deck, który jest wysyłany do inwestorów venture capital. Jakość, autentyczność i ciekawy format materiałów reklamowych będzie kluczem do sukcesu Twojej kampanii – to wizytówka Twojej zbiórki. Warto przygotować ciekawe 3 minutowe wideo opowiadające o historii Twojej firmy i o Tobie, a także prezentację, która w bardziej konkretny i merytoryczny sposób dostarczy inwestorom powodów do inwestycji w Ciebie.
7. Stworzenie społeczności
Tak naprawdę ten etap powinien mieć miejsce zaraz po decyzji o zorganizowaniu zbiórki crowdfundingowej. Jeżeli będziesz w stanie stworzyć zmotywowaną grupę ludzi wokół Twojego projektu, najlepiej jeszcze przed oficjalnym startem zbiórki, to zapewnisz sobie fantastyczny start oraz dużo większą szansę powodzenia.
8. Aktywność w czasie zbiórki
Kampania crowdfundingowa to praca, ciężka praca. Powinieneś być aktywny, organizować spotkania, videocalle, odpowiadać na pytania potencjalnych inwestorów mailowo oraz w mediach społecznościowych.
Jak osiągnąć sukces w kampanii crowdfundingowej? Składowe udanej kampanii
Marka osobista i zaufanie
Założenie crowdfundingu jest takie, że pozyskuje się środki od osób, których się jeszcze nie zna. Aby ktoś taki chciał wesprzeć Twój projekt, musisz być wiarygodny. Jeśli nie pokażesz się w filmie promującym Twój produkt lub startup, albo nie podasz linku do co najmniej jednego aktywnego profilu w mediach społecznościowych, cóż…
Czy można Tobie zaufać, jeżeli nie można nawet sprawdzić kim jesteś, co do tej pory zrobiłeś i dlaczego jesteś odpowiednią osobą do tego projektu? Ważnym jest, aby dokładnie opisać dlaczego akurat Ty jesteś tą osobą, która osiągnie sukces z danym projektem. Niekiedy nawet ważniejsze od samej idei czy etapu zaawansowania projektu jest to, kto będzie go realizował i jakie ma kompetencje, unikalne umiejętności i doświadczenia, którymi mógłbyś się pochwalić.
Wprowadź ludzi w swoją historię, nie są nią pieniądze, które teraz zbierasz, a powód, dla którego ludzie będą chcieli Cię wesprzeć. Chodzi o Twoją wizję, o to co skłoniło Cię do podjęcia inicjatywy, kim są ludzie, którzy za nią stoją, jakiego sukcesu doświadczyłeś ze swoim startupem, a także jakich trudności doświadczyłeś i jak je pokonałeś.
Wideo
Według badań, dobrze zrealizowany film crowdfundingowy zwiększa współczynnik sukcesu Twojej kampanii o 40%. Pokazuje to, że founder poważnie podchodzi do inwestorów, traktuje ich z szacunkiem i przykłada się do przekonania, że inwestycja w jego firmę to dobra inwestycja.
Nie warto przesyłać filmów marketingowych stworzonych do innych celów (np. sprzedażowych) dlatego, że w filmie powinieneś sprzedać siebie, swój zespół i startup, a dopiero w drugiej kolejności produkt. Dla większości crowdfunderów jest to największy problem na etapie tworzenia kampanii, zarówno od strony merytorycznej, jak i technicznej. Tak więc jeśli masz wolny budżet, powinieneś rozważyć zatrudnienie specjalisty, który pomoże Ci w tym.
Jeśli nie masz środków na zatrudnienie profesjonalisty, nic straconego. Wiele kampanii, które zebrały dużo pieniędzy, miały bardzo nieprofesjonalne wideo. Dzieje się tak, ponieważ najważniejszy jest przekaz i autentyczność. Twój film powinien trwać do 3 minut, ale tak naprawdę masz 5–10 sekund, aby przyciągnąć uwagę widzów. Pokaż siebie i swój zespół na filmie – ludzie chcą zobaczyć, do kogo trafiają pieniądze.
Przygotowanie dokumentów
Zazwyczaj film nie zawiera wszystkich informacji dotyczących kampanii. Ludzie chcieliby wiedzieć więcej o Tobie i zespole, Twoich celach w tej kampanii oraz na co przeznaczysz kwotę. Warto stworzyć porządną prezentację inwestorską – najlepiej z grafami i wykresami – która pokaże również Twoje prognozy i plany sprzedażowe. Użytkownicy platform crowdfundingowych lubią się poczuć dopieszczeni, tak jakbyś podchodził do nich jak do poważnych inwestorów venture capital.
Nagrody (lub poziomy wsparcia, jeśli nie oferujesz nagród)
Na platformach finansowania społecznościowego możesz oferować nagrody lub tworzyć różne poziomy wsparcia, czyli tzw. pakiety. Tymi nagrodami mogą być produkty Twojej firmy lub zniżki na nie, gadżety firmowe, a także doświadczenia w postaci np. spotkania z zespołem startupu raz do roku. Wszystko zależy od tego jak ustalisz konkretne progi finansowania.
W kampaniach finansowania społecznościowego z nagrodami i udziałami ludzie chcą zobaczyć, co otrzymają w zamian za swoje pieniądze. Aby dodatkowo podsycić chęć inwestycji, możesz ograniczyć dostępność nagrody, tak aby zachęcić ludzi do wcześniejszego wsparcia kampanii. Innym sposobem jest oferowanie różnych nagród wraz ze wzrostem zainwestowanej kwoty. Jeśli konkretna kwota nie jest zawarta w żadnym pakiecie, wspomnij o niej, aby ludzie poczuli, że jest wyjątkowa.
Kwota docelowa
Jedna z kluczowych decyzji w kampaniach crowdfundingowych. Ile pieniędzy potrzebuję zebrać? Z drugiej strony, strategicznie myśląc, ile pieniędzy wydaje mi się, że jestem w stanie zebrać? Pomyśl o tym jak o nowej restauracji, którą próbujesz wypełnić klientami.
Jeśli masz dużą restaurację, przez dłuższy czas będzie wyglądać na pustą, a pozyskanie nowych klientów będzie początkowo trudniejsze (ludzie postrzegają pełną restaurację jako wskaźnik jakości jedzenia). Jeśli zaczynasz od mniejszej restauracji, łatwiej będzie sprawić, że będzie wyglądać na odnoszącą sukcesy, a tym samym zdobyć nowych klientów.
Podobnie wygląda psychologia kampanii crowdfundingowej. Ludzie czują się znacznie bardziej komfortowo popierając kampanię, która ma już inwestorów, a spory procent kwoty docelowej został już zebrany. Nie lubią być pierwsi. Przemyśl więc czy rzeczywiście warto ustawiać poprzeczkę bardzo wysoko, gdyż może to mieć odwrotny skutek na całkowitą ilość zebranych pieniędzy.
Czas trwania kampanii
Jeśli chodzi o czas dostępny na wsparcie, więcej nie znaczy lepiej. Kampanie powinny zawierać poczucie pilności, groźbę utraty szansy, jeśli nie zdecyduję się zainwestować tu i teraz. Indiegogo opublikowało kiedyś dane pokazujące, że idealny czas trwania kampanii to 30 dni. Niektórzy crowdfunderzy twierdzą, że to nawet mniej. Prowadzenie kampanii crowdfundingowej wymaga dużo czasu i wysiłku. 60 dni może się wydawać długim okresem, ale też na pewno nie da się zmaksymalizować swojego potencjału inwestycyjnego w ciągu 10 dni.
Najbardziej udane kampanie crowdfundingowe cieszą się sukcesem przeważnie ze względu na budowanie i posiadanie społeczności przed ich oficjalnym startem– dlatego nie należy mylić okresu gromadzenia społeczności wokół pomysłu z rozpoczęciem zbiórki na platformie. To dwie niezależne rzeczy. Niemniej jednak gromadzenie społeczności i rozpoczęcie marketingu, w tym zbierania adresów e-mail osób chętnych wesprzeć nasz projekt, powinna się zadziać jak najprędzej po naszej decyzji o wyborze crowdfundingu.
Błędne założenia o crowdfundingu prowadzące do porażki
„Moi przyjaciele i rodzina dołożą się do mojej kampanii, kiedy ich o to poproszę”
W większości przypadków nawet najbliższych przyjaciół i rodzinę musisz nakłaniać do sfinansowania Twojej kampanii wtedy gdy jej najbardziej potrzebujesz – czyli natychmiast po jej uruchomieniu. Ludzie żyją swoim życiem, mają pracę, rodzinę i na ogół są zajęci. Rozwiązaniem jest porozmawianie z nimi przed rozpoczęciem kampanii i podkreślenie, jak ważne jest, aby udzielili Ci wsparcia tak szybko, jak to możliwe. Sporządź listę odpowiednich osób i zacznij kontaktować się z nimi przed rozpoczęciem kampanii. Zapytaj również wprost, czy możesz liczyć na ich wczesne wsparcie.
„Z łatwością osiągnę cel, mój profil na Facebooku ma wiele polubień”
Łatwiej jest coś polubić, niż wydać pieniądze. Gdyby każda osoba mogła dostać złotówkę za lajka na Facebooku, mielibyśmy samych milionerów w kraju. Oczywiście, jeśli masz stronę z wieloma polubieniami, to dobry początek, ponieważ wskazuje to, że dana osoba czuje się w jakiś sposób zainteresowana projektem. Jednak to tylko wskazówka, a nie twarde dane, na bazie których możesz się poczuć pewny sukcesu zbiórki i zrelaksowany.
„Jak trudne może to być, przecież tyle głupich projektów zrealizowało udane kampanie crowdfundingowe”
Ludzie są optymistami, szczególnie startupowcy. To bardzo dobra rzecz, albowiem pozwala im odnosić sukcesy, wierząc, że niemożliwe jest możliwe. Jednak optymizm odnośnie rezultatu zbiórki crowdfundingowej nie może przekształcić się w brak działania. Rozpoczęcie zbiórki na platformie i oczekiwanie, że pieniądze od inwestorów po prostu popłyną szeroki strumieniem – tylko dlatego, że ludzie zobaczą jaki Twój projekt jest świetny – to największy błąd, jaki możesz popełnić. Nawet najlepsze pomysły mogą nie zebrać sporej kwoty, a „głupie” pomysły dzięki ciężkiej pracy, budowaniu społeczności i dobremu marketingowi osiągnąć pełen sukces.
„Ludzie będą udostępniać moją kampanię, nie muszę się martwić marketingiem”
Ty i Twój zespół jesteście sami, jeśli chodzi o udostępnianie kampanii i promowanie jej. Oczywiście, platforma crowdfundingowa będzie Was wspierać, niektórzy inwestorzy również mogą nakłonić swoich znajomych, ale nie licz na to jako pewnik. To Ty i Twój startup musicie wziąć w ręce ciężar promocji i marketingu.
Jak dotrzeć do inwestorów prowadząc zbiórkę crowdfundingową?
Przyjaciele i rodzina
Pierwszym kanałem, z którego powinieneś skorzystać, są Twoi przyjaciele i rodzina. Najbardziej udane kampanie finansowania społecznościowego, zaczynają się od nich. W momencie startu kampanii ważne aby bliscy Cię wsparli. Gdy nieznane Ci osoby zobaczą Twoją kampanię, chcesz, aby wyglądała od razu jak historia sukcesu. Marzy Ci się, aby widzieli jak największy pasek postępu. Nikt nie lubi ryzykować i być pierwszy, ale Twoja rodzina i przyjaciele znają Cię, więc jest to dla nich mniej ryzykowne (lub nie mają nic przeciwko temu ryzyku). Wiem, że niekiedy nie jest łatwo poprosić bliskich o wsparcie, ale to klucz do sukcesu.
Grupy i strony na Facebooku
W wielu przypadkach Facebook jest największym źródłem ruchu dla Twojego projektu crowdfundingowego. Grupy są dla nas generalnie bardziej interesujące, ponieważ dyskusje są otwarte dla wszystkich. Strony to podmioty zarządzane przez firmy, celebrytów lub organizacje, a przepływ informacji jest bardziej jednokierunkowy. Dodatkowo w związku ze zmianami algorytmu Facebooka, grupy mają znacznie szersze zasięgi niż strony.
W jaki sposób możesz dotrzeć do inwestorów? To całkiem proste, musisz dołączyć do grup związanych ze startupami, z crowdfundingiem lub branżą, w której jest działa Twój startup. Powinieneś dołączyć do jak największej liczby grup, które mogą Ci się wydawać przydatne w pozyskaniu finansowania. Gdy zostaniesz zaakceptowany, przejrzyj regulamin – musisz wiedzieć jaki typ postów możesz publikować, a jakie są niedozwolone. Nie chcesz być wyrzucony z grupy zaraz po przyjęciu.
Ważne jest, aby ten proces szukania i dołączania do grup przeprowadzić jeszcze przed startem kampanii. Chodzi o budowanie społeczności wokół Twojego projektu, tak aby w pierwszym dniu jak najwięcej osób zdecydowało się Ciebie wesprzeć. Bądź aktywny w grupach zanim w ogóle zaczniesz publikować swoją kampanię. Odpowiadaj na pytania ludzi i bądź przydatnym członkiem. Gdy nadejdzie odpowiedni czas, nie będziesz postrzegany jako ktoś, kto jest w grupie tylko po to, aby coś z tego mieć dla siebie. Początkowo będziesz mieć również odznakę „nowego członka” w grupie, którą byłoby świetnie stracić przed startem kampanii.
Dodatkowo możesz również stworzyć własną grupę na Facebooku dla osób zainteresowanych inwestycją w Twój startup. Wtedy codziennie możesz publikować update’y oraz ciekawe treści czy fakty związane ze zbiórką lub spółką.
E-mail marketing
To świetny sposób na przyciągnięcie ludzi do Twojej kampanii. Możesz udostępniać ciekawe treści z linkiem do Twojej kampanii i wezwaniem do działania (z ang. call to action). Jeśli masz listę mailingową, czas z niej skorzystać. Jeśli jej nie masz, możesz zwrócić się do osób, które mają już takowe z wieloma subskrybentami. Zidentyfikowanie twórców i list mailingowych w obrębie tematu związanego z Twoją kampanią nie powinno być trudne. Oczywiście musisz zaproponować właścicielowi takiej listy czy newslettera jakąś konkretną korzyść – np. w postaci zapłaty lub darmowych akcji w Twoim startupie.
Jeśli masz wiele kontaktów, jest to dobre miejsce do codziennego publikowania interesujących treści. Jeśli nie, nadal jest to dobre miejsce do promowania kampanii w odpowiednich grupach. Po prostu wpisz odpowiednie słowo kluczowe, zacznij przeglądać grupy i dołącz do nich.
Publikowanie postów na LinkedIn (lub wręcz blog postów) jest dość skuteczne, zwłaszcza jeśli masz wielu obserwujących. Jeszcze lepiej jeśli Twoi obserwujący są mini-influencerami w swojej branży i dodatkowo są Ci tak życzliwi, że będą udostępniać Twoje posty. W postach możesz wykorzystać treści, które publikujesz na Facebooku lub w aktualizacjach kampanii crowdfundingowej (i odwrotnie).
AMA Ask Me Anything
Z ang. zapytaj mnie o cokolwiek. Polega na przeprowadzeniu kilku streamów live, np. na YouTubie czy Facebooku, w ramach których potencjalni inwestorzy mogą Cię zapytać o cokolwiek. To mogą być kwestie związane z produktem, z Tobą, z zespołem, z inwestycją czy też z planem rozwoju spółki. To bardzo dobry sposób na zaangażowanie ludzi oraz pokazanie Twojej otwartości i zaangażowania w zbiórkę.
Public relations (PR)
Rozreklamowanie kampanii w odpowiednich mediach może być niezwykle cenne, chociaż wymaga czasu, a także nie zawsze jest skuteczne. Musisz przygotować materiały prasowe – krótsze i dłuższe artykuły, które będą opisywały Twój startup, historię i cel zbiórki. Niektóre media mogą opublikować za darmo Twój tekst, inne będą wymagały, abyś im zapłacił. Zastanów się czy jesteś w stanie dotrzeć do większej ilości osób w ten sposób, czy poprzez płatne reklamy. W gruncie rzeczy chodzi o to, żeby jak najtańszym sposobem dotrzeć do jak największej liczby osób, które potencjalnie mogą być zainteresowane Twoim projektem.
Płatne reklamy
Jeśli masz budżet marketingowy, może to być jeden ze sposobów na wydanie go. Nie powinieneś jednak reklamować się, zanim nie osiągniesz co najmniej kilku lub kilkunastu procent zebranej kwoty – w przeciwnym wypadku może to wyglądać na spam. FB i Instagram to prawdopodobnie najskuteczniejsze platformy reklamowe dla Twojej kampanii crowdfundingowej. Proces reklamy na Facebooku i Instagramie jest w gruncie rzeczy taki sam.
Marketing afiliacyjny
Możesz zachęcić ludzi do promowania Twojej kampanii, a w zamian zaoferować im np. zapłatę lub darmowe akcje w firmie.
Zalety crowdfundingu
Przede wszystkim crowdfunding stanowi alternatywę dla tradycyjnego pozyskania finansowania dla startupów, czyli inwestorów venture capital oraz aniołów biznesu.
Poza stanowieniem alternatywy są jednak konkretne korzyści z wyboru finansowania społecznościowego jako sposobu na zbudowanie swojego startupu. Należą do nich: wysoka wycena, spore środki do pozyskania, niewielka ingerencja inwestorów w działania spółki, dodatkowi ambasadorzy i klienci spółki, a także dowolne przeznaczenie pieniędzy i kampania PR-owa przy okazji.
Wysoka wycena
Przeglądając wyceny startupów, które pojawiają się na platformach crowdfundinowych, wydaje się mało prawdopodobne by którykolwiek fundusz venture capital zainwestował przy takiej wycenie. Spora liczba projektów jest na bardzo wczesnym etapie, albo działa w branżach, które nie są skalowalne lub nie należą do działki technologicznej (np. alkohol). Z tego względu wyceny niektórych startupów osiągają poziomy podobne do spółek z giełdy New Connect, z jedną różnicą, że spółki z New Connect mają już przeważnie większy przychód i gotowy produkt. To oczywiście działa jak najbardziej na korzyść founderów, gdyż przeważnie pozwala uzyskać lepszą niż rynkowa wycenę (przy dobrze marketingowo poprowadzonej kampanii). Pamiętajmy jednak o jednym – nasi inwestorzy wierzą i powierzają nam często swoje oszczędności, więc bądźmy rozsądni przygotowując wycenę.
Naprawdę spore środki do pozyskania
W zbiórce crowdfundingowej możemy pozyskać nawet kilka milionów złotych na etapie seed. To bardzo wysoka kwota, rzadko spotykana na polskim rynku inwestycji w startupy. Crowdfunding nie jest więc miejscem sponsoringu małych projektów, a siła drobnych inwestorów jest niekiedy większa, niż tych dużych instytucjonalnych.
Niewielka ingerencja w działanie
Drobni inwestorzy, którzy będą posiadali akcje w Twojej spółce, nie będą wpływali bezpośrednio na działania operacyjne spółki. Nie musisz się obawiać utraty kontroli nad spółką
Inwestorzy to także ambasadorzy i klienci
Zakładając sukces Twojej zbiórki, możesz mieć od kilkudziesięciu do kilku tysięcy inwestorów w swojej firmie, którym tak jak Tobie będzie zależeć na jej sukcesie. Jeśli więc masz produkt B2C, np. piwo lub kosmetyki, to przecież czy dodatkowo ci inwestorzy nie zostaną z chęcią klientami swojej własnej firmy? Co więcej, wielu inwestorów crowdfundingowych to ludzie sukcesu, przedsiębiorcy z wieloma kontaktami i znajomościami. Być może będą oni potrafili znaleźć partnerów, dystrybutorów lub dużych klientów dla Twojej firmy? Twój startup może na tym tylko skorzystać – jeśli będziesz traktować swoich inwestorów poważnie i z uwagą, oni odwdzięczą się, będąc ambasadorami Twojej spółki.
Dowolne przeznaczenie pieniędzy
Pieniądze z kampanii crowdfundingowych mogą zostać przeznaczone na rozwój produktu lub technologii, ale też marketing, sprzedaż czy powiększenie zespołu.
Kampania PR-owa przy okazji
Kampania crowdfundingowa to spory wysiłek oraz intensywny okres dla founderów, ale jego „skutkiem ubocznym” jest fakt mocnej kampanii PR-owej. W końcu będziesz bardzo mocno obecny w różnych mediach społecznościowych, co będzie stanowić dobrą reklamę dla Twojej marki i startupu.
Wady crowdfundingu
Istnieje kilka istotnych wad crowdfundingu, o których zazwyczaj mało się mówi. Chociaż ten sposób finansowania startupów jest niezwykle interesujący i przyszłościowy, warto poznać również jego negatywne aspekty z punktu widzenia foundera.
Inwestycja bez pewności zwrotu
Rozpoczynając cały proces zbiórki crowdfundingowej, nigdy nie wiadomo jak się zakończy. Musisz zarówno opłacić start zbiórki na platformie, jak i przygotować materiały marketingowe. Dodatkowo poświęcisz na to dużo czasu, a nie jest wcale pewne, że dostaniesz za to jakikolwiek zwrot w postaci finansowania.
Długotrwały proces
Wbrew pozorom zbiórka crowdfundingowa to nie 30 czy 60 dni, które trwa oficjalny proces na platformie. To także czas potrzebny na założenie spółki akcyjnej, przygotowanie odpowiednich dokumentów ofertowych, a także zbudowanie społeczności wokół projektu. Cały ten proces jest więc bliższy kilku miesiącom niż kilku tygodniom.
Założenie spółki akcyjnej
Większość platform wymaga posiadania spółki akcyjnej, aby móc przeprowadzić zbiórkę. Jednak sam fakt posiadania spółki to jedno, ale od tej pory będzie trzeba prowadzić zdecydowanie bardziej rozbudowaną księgowość oraz często równocześnie obsługiwać dwie spółki (oryginalną „starą” spółkę z o.o. oraz spółkę akcyjną powołaną w celu crowdfundingu).
Presja dużej ilości akcjonariuszy
Jako właściciel spółki akcyjnej odpowiadasz przed akcjonariuszami. Po pierwsze wiąże się to z odpowiedzialnością oraz odpowiednią komunikacją działań oraz organizacją walnych zgromadzeń akcjonariuszy. Niemniej jednak dochodzi dodatkowy aspekt – inwestorzy zaufali Tobie i Twojej firmie, pokładając w Was nadzieje. Często są to oszczędności życia tych ludzi. Jeśli Twojemu startupowi nie będzie szło dobrze, musisz być przygotowany na hejt, który może na Ciebie spaść ze strony akcjonariuszy, w postaci wiadomości e-mail czy negatywnych opinii w mediach społecznościowych.
Praca, praca, praca
Zbiórka crowdfundingowa to ciężka praca. Być może słyszałeś o zbiórkach, które zakończyły się po 24 lub 48 godzinach, ale to absolutne wyjątki. Co więcej, bardzo często poprzedzały je skutecznie poprowadzone działania marketingowe. Musisz się nastawić na ciężka pracę i zakasać rękawy. Zbiórka crowdfundingowa wywróci również do góry nogami działanie Twojej firmy, albowiem przez długi okres czasu będziesz miał zobowiązania wynikające z różnych działań marketingowych i promocyjnych.
Crowdfunding a fundusze venture capital – różnice
Crowdfunding nie jest ani lepszy ani gorszy od kapitału venture capital. Te dwa sposoby zapewnienia finansowania dla startupu różnią się od siebie znacznie, a każdy z nich ma swoje własne zalety i wady. Warto wiedzieć jakie różnice są najważniejsze, aby wybrać najlepsze rozwiązanie dla swojego startupu.
| Crowdfunding | Venture Capital |
| Wielu małych inwestorów, którzy nie mają wpływu na działania operacyjne spółki | Jeden inwestor mający dużo do powiedzenia, przeważnie z prawem veta w ważnych sprawach |
| Całość kampanii od rozpoczęcia do końca może trwać kilka miesięcy | Proces pozyskiwania funduszy trwa zwykle 3-6 miesięcy |
| Wycena zależy od spółki, to właściciele decydują wraz z platformą jaka będzie odpowiednia wycena | Wycena jest efektem negocjacji pomiędzy funduszem venture capital a startupem |
| Procent spółki, który będzie możliwy do wykupienia waha się przeważnie między 5 a 40% | Wiodący inwestor venture capital we wczesnych rundach pozyskuje średnio 15-30% udziałów |
| Na crowdfunding decydują się przeważnie startupy, które nie pozyskały wcześniej kapitału venture capital | Kapitał venture capital można pozyskać również po inwestycji crowdfundingowej |
| Pieniądze z crowdfundingu można przeznaczyć na dowolne cele, w tym na marketing, sprzedaż, rozwój technologii, pensje, kupno półproduktów, narzędzi, licencji, itd. | Pieniądze venture capital co do zasady można przeznaczyć na dowolne wydatki, są jednak dwa wyjątki: 1) w umowie inwestycyjnej może być zastrzeżenie, że startup ma prawo skorzystać z środków tylko po uzyskaniu konkretnych kamieni milowych, 2) fundusze venture capital wspierane z publicznych środków (np. europejskich bądź PFR) mogą wymagać, aby pieniądze zostały przeznaczone na prace badawczo-rozwojowe czyli rozwój technologii – nie można ich wtedy wydać na marketing czy reklamę |
| Drobni inwestorzy nie zasiadają w Radzie Nadzorczej | Inwestor będzie dążył do posiadania jednego przedstawiciela w Radzie Nadzorczej spółki |
| Na większości platform inwestycja jest możliwa jedynie, gdy startup jest spółką akcyjną | Inwestycja może się odbyć zarówno, gdy startup jest spółką z o.o. jak i spółką akcyjną |
| Koszty, które poniesie spółka przy crowdfundingu to: koszt założenia spółki akcyjnej – koszt wstępny związany z możliwością startu kampanii na platformie – procent od zebranej kwoty dla platformy crowdfundingowej, przeważnie między 5 a 12% | Kosztem ponoszonym przez spółkę będzie przede wszystkim opłacenie due diligence, czyli audytu spółki. Due diligence może kosztować od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych w przypadku startupów |
Innymi sposobami pozyskania funduszy dla startupu może być skorzystanie z dofinansowania NCBR, uczestnictwo w jednym z programów PFR lub znalezienie anioła biznesu.
Perspektywa platform crowdfundingowych – na czym im zależy?
Platformom crowdfundingowym zależy na głośnych projektach – zarabiają one większość pieniędzy w momencie, w którym kampania okazuje się sukcesem. Dzieje się tak zarówno w przypadku crowdfundingu udziałowego, jak i crowdfundingu nagrodowego czy opartego na darowiznach.
Od każdej wpłaty platforma pobiera procent kwoty dla siebie. Jeśli nie udaje Ci się zebrać pieniędzy, platforma crowdfundingowa nie zarabia, a jej reputacja jest w tym momencie nadszarpnięta. Platformy lubią się chwalić szybkimi i udanymi zbiórkami, a tzw. „niewypały”, gdy udało się zebrać jedynie bardzo mały procent kwoty docelowej, są dla nich problematyczne.
W pewnym sensie platforma crowdfundingowa stawia na Ciebie, ponieważ jest bardzo wielu chętnych, którzy chcieliby z niej skorzystać. Oczywiście strony crowdfundingowe wolą stawiać na ludzi, którzy poważnie podchodzą do swojej kampanii crowdfundingowej.
Jeśli ktoś przesłał propozycję kampanii i nie zawiera ona większości niezbędnych elementów, takich jak dobry pitch deck czy przemyślana strategia, nie świadczy to dobrze o founderze. Może to oznaczać, że albo founder nie zbadał poprawnie rynku i tego co jest niezbędne do przeprowadzenia dobrej kampanii, albo nie poświęcił na to wystarczająco dużo czasu. Prawda jest taka, że marketing i sprzedaż projektu są często o wiele trudniejsze niż jego zbudowanie, a sukces na platformie crowdfundingowej jest stricte zależny od dobrego marketingu i sprzedaży pomysłu przez właścicieli startupu.
Platformom zależy również na stworzeniu społeczności inwestorów wokół ich witryny – dlatego tak bardzo ważny jest dla nich przemyślany wybór startupów, które mogą u nich prowadzić kampanię. Jeżeli platforma będzie w stanie przyciągnąć i zatrzymać stałą grupę użytkowników, wierzącą w sukces spółek prowadzących zbiórki, to każda następna kampania będzie miała większe szanse na powodzenie i będzie realizowana szybciej. A im szybciej startup zbierze pieniądze, tym więcej zbiórek będzie można przeprowadzić na platformie i tym więcej zarobi ona na nich. Proste, prawda?
Polskie platformy crowdfundingowe
Crowdfunding udziałowy
- Beesfund – jedna z największych platform crowdfundingowych w Polsce dla startupów. Nie posiada szczególnej specjalizacji, ale wiele alkoholi kraftowych przeprowadziło tam swoje kampanie. Było o niej głośno, gdy Wisła Kraków w trudnej sytuacji finansowej zdecydowała się na pozyskanie funduszy na niej.
- Emiteo – jedna z młodszych platform crowdfundingowych w Polsce.
- Crowdway – platforma crowdfundingu udziałowego, przeprowadziła wiele kampanii alkoholi kraftowych.
- Findfunds – platforma crowdfundingu specjalizująca się przede wszystkim w branży gier. Dopuszcza możliwość przystąpienia do kampanii spółek z o.o.
- Mosaico – platforma crowdfundingu udziałowego, oparta na tokenach oraz blockchain.
Crowdfunding oparty o nagrody
- Polakpotrafi.pl – jedna z pierwszych platform, która została założona w Polsce w 2011 roku, oferująca kategorie takie jak sztuka, dziennikarstwo czy książki. Nie prowadzi zbiórek charytatywnych.
- Pomagam.pl – platforma, której głównym celem jest prowadzenie zbiórek charytatywnych.
- Zrzutka.pl – platforma, na której znajduje się wiele zbiórek charytatywnych, ale tak naprawdę nie ma ograniczenia co do typu projektów, które mogłyby się na niej znaleźć.
- Wspieram.to – platforma na której można wspierać projekty kreatywne, przeznaczać pieniądze na zbiórki dobroczynne, dorzucić się zrzutek publicznych i prywatnych na różne cele, a także kupować produkty ufundowane wcześniej przez społeczność.
- Patronite.pl – platforma, która jest polskim odpowiednikiem Patreon. Umożliwia wspieranie działalności twórczej w modelu subskrypcyjnym, czyli z comiesięcznymi wpłatami.
- Siepomaga.pl – platforma, której głównym celem jest prowadzenie zbiórek charytatywnych.
- Odpalprojekt.pl – platforma należąca do Beesfund S.A., pozwalająca na pozyskiwanie funduszy w takich kategoriach jak teatr, design, sport czy wiele innych.
- Wspieramkulture.pl – platforma dla zbiórek, związanych stricte z kulturą i sztuką.
- Ratujemyzwierzaki.pl – platforma przeznaczona dla zbiórek charytatywnych, których beneficjentami są zwierzaki w potrzebie i fundacje oraz schroniska w całej Polsce.
Crowdfunding oparty o pożyczki
- Crowdy.pl – jedna z nielicznych polskich platform finansowania dłużnego, czyli oparta na pożyczkach.
